PROJEKAT OD VITALNOG ZNAČAJA ZA STANOVNIKE I RAZVOJ GLAVNOG GRADA
Tokom 2019. godine, obilježena je desetogodišnjica osnivanja Zapadnobalkanskog investicionog okvira (ZIO). ZIO predstavlja finansijski instrument koji je pokrenula Evropska komisija, međunarodne finansijske institucije i nekoliko država donatora, u cilju podrške pripremi i sprovođenju investicija koje su prepoznate kao prioriteti u oblasti infrastrukture na prostoru Zapadnog Balkana.
Riječ je o regionalnom instrumentu koji pomoću različitih izvora finansiranja podržava proces proširenja Evropske unije i društveno-ekonomski razvoj država Zapadnog Balkana koje su korisnice, ujedno podržavajući njihovo približavanje evropskim standardima u oblastima koje su ovim instrumentom prepoznate.
U kontekstu Agende povezivanja, ZIO predstavlja važan segment Berlinskog procesa, koji je 2014. godine inicirala njemačka Vlada i podržale sve vlade država Zapadnog Balkana. Samim tim, pored brojnih drugih elemenata Berlinskog procesa, ZIO omogućava povezivanje ljudi, ekonomija i država koje su korisnice instrumenta, upravo kroz podršku infrastrukturnim projektima u oblastima energetike, zaštite životne sredine, socijalnom sektoru, saobraćaju, razvoju privatnog sektora i digitalnoj infrastrukturi.
Kreiranjem sigurnih i efikasnih saobraćajnih koridora, sigurnim i pristupačnijim snabdijevanjem električne energije, kreiranjem veće dostupnosti širokopojasnog interneta i Tokom 2019. godine, obilježena je desetogodišnjica osnivanja Zapadnobalkanskog investicionog okvira (ZIO).
ZIO predstavlja finansijski instrument koji je pokrenula Evropska komisija, međunarodne finansijske institucije i nekoliko država donatora, u cilju podrške pripremi i sprovođenju investicija koje su prepoznate kao prioriteti u oblasti infrastrukture na prostoru Zapadnog Balkana. Riječ je o regionalnom instrumentu koji pomoću različitih izvora finansiranja podržava proces proširenja Evropske unije i društveno-ekonomski razvoj država Zapadnog Balkana koje su korisnice, ujedno podržavajući njihovo približavanje evropskim standardima u oblastima koje unapređivanjem infrastrukture u oblasti životne sredine, ZIO značajno unapređuje kvalitet života naših građana.
Za poboljšanje kvaliteta ključnih saobraćajnih i energetskih koridora Zapadnog Balkana, kao i koridora koji povezuju naš region sa državama Evropske unije, Evropska komisija je tokom perioda 2014-2020. godina odobrila oko milijardu eura. Samo Crnoj Gori je, u okviru Zapadnobalkanskog investicionog okvira, uključujući i projekte u okviru Berlinskog procesa, do sada dodijeljeno oko 175 miliona eura. Od ovog iznosa, oko 50 miliona eura je uloženo u pripremu projektne dokumentacije, i u ovom dijelu Crnoj Gori su odobrena 42 nacionalna projekta.
Po pitanju odobrenih projekata u kontekstu Berlinskog procesa, Crnoj Gori je za sedam infrastrukturnih projekata dodijeljeno 125 miliona eura. Vrlo značajan projekat koji je podržan kroz instrument je Podrška pripremi tehničke dokumentacije i kofinansiranje izgradnje postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Podgorici. Svjesni konstantnog porasta broja stanovnika u Podgorici, ovaj projekat je od vitalnog značaja za dalji rast i razvoj grada, i u velikoj mjeri će doprinijeti unapređenju kvaliteta života njegovih stanovnika. Naime, već tokom 2008. godine, projekat je ocijenjen značajnim i prva EU sredstva, u iznosu od 300.000 eura, su dodijeljena za pripremu studije izvodljivosti. U julu 2017. godine, na Samitu koji je održan u Trstu, projekat je odobren, da bi tokom iste godine izdvojena sredstva u iznosu od dodatnih 1,15 miliona eura za sprovođenje nadzora planiranih radova. Nakon što su ispunjeni svi preduslovi koji su predviđeni zakonskom regulativom za oblast zaštite životne sredine, kroz Zapadnobalkanski investicioni okvir je konačno alocirano 8,8 miliona eura bespovratnih sredstava za izgradnju postrojenja za tretman otpadnih voda sa pratećom infrastrukturom. Procijenjena vrijednost projekta, koji obuhvata cjelokupni sistem za tretman urbanih otpadnih voda, odnosno izgradnju postrojenja za tretman otpadnih voda, uključujući tretman mulja i izgradnju kanalizacione mreže, iznosi 50,35 miliona eura. Zahvaljujući donaciji njemačke Vlade, obezbijeđene su dvije studije kojima su definisani koncept i finansijski obim za realizaciju projekta, nakon čega je 22. septembra 2017. godine sa Njemačkom razvojnom bankom (KfW) potpisan kreditni aranžman u ukupnom iznosu od 35 miliona eura. Preostala nedostajuća sredstva će biti opredijeljena iz nacionalnog budžeta.
Cilj projekta je kreiranje modernog sistema za tretman otpadnih voda i opšte poboljšanje higijenskih uslova u Podgorici, odnosno zaštita pitke vode u područjima koja su nizvodno od postojećeg postrojenja. Ovom investicijom će biti podržano preduzeće Vodovod i kanalizacija Podgorica, koje će, u skladu sa EU standardima, vršiti ispuštanje prečišćene otpadne vode u rijeku Moraču, glavnu pritoku Skadarskog jezera. Na ovaj način, benefite projekta će osjetiti ne samo građani Podgorice, već i svi stanovnici koji nastanjuju područje oko Skadarskog jezera, kao i cjelokupan biodiverzitet jezera. U okviru projekta će se sprovoditi sljedeće komponente: 1) Izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda kapaciteta 187.600 ekvivalent stanovnika; 2) Izgradnja postrojenja za tretman kanalizacionog mulja kapaciteta 10.100 tona/godišnje i 3) Izgradnja glavnog kolektora, uz izmještanje postojećeg kolektora i proširenje dijela sekundarne mreže. Do sada su potpisani ugovori o izgradnji glavnog kolektora, cjevovodnog mosta u blizini starog postrojenja za prečišćavanje voda i dva ugovora za proširenje sekundarne kanalizacione mreže. Radovi na izgradnji primarnog kolektora kao prve, od tri komponente ovog sistema, su zvanično počeli 6. februara 2020. godine, dok je završetak svih radova planiran do 31. decembra 2023. godine. S obzirom na to da oblast životne sredine predstavlja izuzetno zahtjevno poglavlje u procesu pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji, podrška koju Crna Gora dobija kroz EU fondove od izuzetnog je značaja i važnosti, kako u cilju kvalitetne realizacije pretpristupnih obaveza, tako i u unapređenju kvaliteta života crnogorskih građana. Samim tim, sa sigurnošću možemo tvrditi da će realizacija ovog projekata pružiti značajan doprinos u realizaciji obaveza iz poglavlja 27 – Životna sredina i klimatske promjene i kreiranju preduslova da Podgorica postane kvalitetnija sredina za ugodniji i srećniji život njenih stanovnika.
Autori: Milica Abramović Radivojkov, šefica Grupe za programiranje Ipe i Marko Dragaš, šef Grupe za infrastrukturne projekte