Jedini način da se ne-evropske sile domognu većeg uticaja na zapadnom Balkanu je da EU izgubi kredibilitet i ekonomsku privlačnu snagu u ovom regionu.
Sposobnost da integriše ovaj dio jugoistočne Evrope – kako u političkom, tako i u bezbjednosnom, pravnom i ekonomskom smislu – pripada samo i jedino Evropskoj uniji.
Takođe, Rusija, Turska, Kina i pojedine islamske države mogu steći istinski uticaj na zemlje regiona samo ako im Evropska unija to dopusti.
Ali, ako EU nastavi da se nećka, projekat evropskog proširenja će propasti.
Nakon završetka ratova koji su pratili raspad bivše Jugoslavije, Evropska unija je razvila plan za uspostavljanje trajne stabilnosti na kontinentu.
Ovaj plan, poznat kao Evropska bezbjednosna strategija (2003), je kao ključni instrument mira u jugoistočnoj Evropi postavio učlanjenje svih bivših jugoslovenskih republika i Albanije u Evropsku uniju.
Funkcionisanje ovog plana ne može ni teorijski biti osujećeno potezima Rusije, Turske ili bilo koje “treće” strane.
Jedino što ga može ugroziti je beskonačno odlaganje pristupanja preostalih balkanskih zemalja Uniji.
Ključni razlozi ovog odlaganja su rastuće ekonomske tenzije unutar proces evropskih integracija, i neuspjeh ekonomske tranzicije u regionu, dodatno otežane nekonzistentnom politikom proširenja, političkim prioritetima moćnijih država članica EU i oportunizmom članica u jugoistočnoj Evropi koje zloupotrebljavaju proces proširenja zarad sopstvenih nacional-političkih ciljeva.
Briselski zvaničnici pokušavaju da smire evropske građane koji su sve manje raspoloženi da prime nove članice u svoj klub – uglavnom tako što insistiraju na sve strožijim kriterijumima članstva.
Pri tome, zaboravljaju da je ekonomska kriza unutar same EU, donekle, odgovorna za privredni kolaps u regionu i smanjenu sposobnost zemalja kandidata da se u tom smislu dalje približe EU.
Kako nema naznaka da će se evropska privreda u skorije vrijeme oporaviti i za sobom povući i zapadni Balkan, zemlje regiona traže nove poslovne partnere u Kini, Rusiji, Turskoj, arapskim zemljama, gdje god još ima ekonomskog rasta.
Na duži rok, nova ekonomska orjentacija bi mogla otvoriti put većem političkom uticaju ovih aktera u regionu. Članstvo u EU se često predstavlja kao rezultat manje više tehničkih procedura, ali su u stvarnosti skoro sva prethodna proširenja proizlazila iz interesa stabilnosti i bezbijednosti zemalja članica.
Sama EU je osnovana kako bi se kontrolisala snaga Njemačke u Evropi. Grčka, Španija i Portugalija su primljene kako bi se spriječio povratak fašistoidnih režima na vlast u ovim zemljama.
Onda je većina bivših zemalja Varšavskog pakta dobila poziv da se pridruže kako bi se spriječio povratak komunizma i ruske hegemonije u ovom dijelu Evrope.
Nakon neuspjeha EU da zaustavi krvavi raspad Jugoslavije, zapadnom Balkanu je ponuđena “perspektiva članstva” kako bi Unija pokazala da je sposobna da osigura stabilnost i bezbjednost u sopstvenom dvorištu.
Hoće li strah od Ruskog uticaja u jugoistočnoj Evropi i ovaj put natjerati zapadne sile da se prizovu pameti i ispune velika obećanja data zemljama zapadnog Balkana?
Ako tako bude, to bi bila jedina korist od ovog nesrećnog rata u Ukrajini.
Autor teksta je Dušan Reljić, rukovodilac briselske kancelarije Njemačkog instituta za međunarodna i bezbjednosna pitanja (SWP)
Izvodi iz teksta preuzeti sa europeanwesternbalkans.com, a objavljeni u časopisu Evropski puls koji izdaje Centar za građansko obrazovanje