IPA III (2021-2027)

Finansijska perspektiva IPA 2021-2027 (IPA III)

Nova finansijska perspektiva IPA 2021-2027 (IPA III) se temelji na naučenim lekcijama iz prethodnih perspektiva IPA 2007-2013 i IPA 2014-2020, u cilju osiguravanja dalje, nesmetane realizacije definisanih ciljeva i prioriteta, koji su u skladu sa strategijom proširenja EU i linijom opredjeljenja država Zapadnog Balkana u vezi sa budućim članstvom u Evropskoj uniji.

Krovni dokument za sprovođenje Ipe III je Uredba o uspostavljanju Instrumenta za susjedstvo, razvoj i međunarodnu saradnju koja je propraćena sa sljedećim dokumentima:

1. Uredbom o uspostavljanju Ipe III
2. Posebnim pravilima za sprovođenje Ipe III
3. Ipa III programskim okvirom

Kada je u pitanju pravni okvir Ipe III, 17. decembra 2020. godine usaglašen je Višegodišnji finansijski okvir za period 2021-2027.

Ključne novine u IPA III

U odnosu na praksu iz prethodnih perspektiva IPA I i IPA II, značajna novina u Ipi III je to da nema unaprijed definisanih iznosa finansijske podrške po državama, već postoji jedinstveni, zajednički budžet za sve države korisnice Ipe. Evropska komisija je osmislila ovakav pristup kako bi podstakla brže i efikasnije sprovođenje programa i projekata, ali i pružila državama korisnicama dodatne mogućnosti i nagradu za dobru dinamiku u sprovođenju reformi, što je ujedno u skladu s revidiranom metodologijom pristupanja Evropskoj uniji. Evropska komisija pritom vodi računa o ukupnoj pravednoj raspodjeli sredstava između država na sedmogodišnjem nivou.

Kada je u pitanju programiranje podrške, iako iz perspektive korisnika neće biti većih izmjena u samom procesu, Evropska komisija će nastojati da kroz Ipu III osigura pristup koji će biti zasnovan na učinku, podržavajući države i institucije koje su se obavezale na veći obim reformi. Ključni kriterijumi za dobijanje finansijske podrške će biti relevantnost (strateški značaj) i zrelost predloženih projekata, shodno pravilima koje važe u državama članicama EU prilikom korišćenja Evropskih strukturnih i investicionih fondova. Ovo se prije svega odnosi na adekvatnu spremnost tenderske i projektne dokumentacije, kao i pravnih i tehničkih preduslova, što u najvećoj mjeri zavisi od vrste projekta. Ovakav pristup će značiti da će Evropska komisija svake godine, na nivou regiona Zapadnog Balkana i Turske, birati projekte koji su najbolje rangirani po kriterijumima strateškog značaja i zrelosti. U praksi će to značiti da će države sa spremnijim projektima i dobrim sistemom strateškog planiranja biti u mogućnosti da iskoriste više sredstava u odnosu na manje spremne države. Takođe, najavljena je i mogućnost korišćenja dodatnih sredstava za države koje budu brže napredovale u pregovaračkom procesu. Kancelarija za evropske integracije, u saradnji s resornim ministarstvima, započelo je proces pripreme strateškog odgovora s cilje planiranja finansijskih sredstava koja će Crnoj Gori biti dostupna kroz Instrument pretpristupne podrške za period 2021-2027 (IPA III).

Priprema novih programa Ipe III za period 2021-2027 će se zasnivati, u skladu sa Ekonomskim i finansijskim planom za Zapadni Balkan na pružanje finansijske podrške za pet oblasti politika i to:

Vladavina prava, temeljna prava i demokratija

Dobro upravljanje, usklađivanje sa pravnom tekovinom, strateško komuniciranje i dobrosusjedski odnosi

Zelena agenda i održivo povezivanje

Konkurentnost i inkluzivni rast

Teritorijalna i prekogranična saradnja

U okviru svake od pet oblasti definisani su sljedeći tematski prioriteti:

1. Vladavina prava, temeljna prava i demokratija:

Tematski prioritet 1: Pravosuđe

Tematski prioritet 2: Borba protiv korupcije

Tematski prioritet 3: Borba protiv organizovanog kriminala / bezbjednost

Tematski prioritet 4: Migracije i upravljanje granicama

Tematski prioritet 5: Temeljna prava

Tematski prioritet 6: Demokratija

Tematski prioritet 7: Civilno društvo

2. Dobro upravljanje, usklađivanje sa pravnom tekovinom, strateško komuniciranje i dobrosusjedski odnosi:

Tematski prioritet 1: Dobro upravljanje

Tematski prioritet 2: Administrativni kapaciteti i usklađivanje pravne tekovine

Tematski prioritet 3: Dobrosusjedski odnosi i pomirenje

Tematski prioritet 4: Strateško komuniciranje, nadgledanje, evaluacija i komunikacione aktivnosti

3. Zelena agenda i održivo povezivanje:

Tematski prioritet 1: Životna sredina i klimatske promjene

Tematski prioritet 2: Saobraćaj, digitalna ekonomija i društvo, i energetika

Tematski prioritet 3: Konkurentnost i inkluzivni rast

4. Konkurentnost i inkluzivni rast:

Tematski prioritet 1: Obrazovanje, zapošljavanje, socijalna zaštita i inkluzivna politika, i zdravlje

Tematski prioritet 2: Razvoj privatnog sektora, trgovina, istraživanje i inovacije

Tematski prioritet 3: Poljoprivreda i ruralni razvoj

Tematski prioritet 4: Ribarstvo

5. Teritorijalna i prekogranična saradnja:

Tematski prioritet 1: Podsticanje zapošljavanja, radne mobilnosti i društvene i kulturne prekogranične inkluzije

Tematski prioritet 2: Podsticanje zaštite životne sredine i adaptacije i ublažavanja klimatskih promjena, prevencije i upravljanje rizicima

Tematski prioritet 3: Podsticanje održivog saobraćaja i unapređenje javne infrastrukture

Tematski prioritet 4: Podsticanje digitalne ekonomije i društva, između ostalog, sprovođenjem digitalne povezanosti, razvojem usluga e-Uprave, digitalnog povjerenja i sigurnosti, kao i digitalnih vještina i preduzetništva

Tematski prioritet 5: Podsticanje turizma i kulturnog i prirodnog nasljeđa

Tematski prioritet 6: Ulaganje u mlade, obrazovanje i vještine, između ostalog, razvijanjem i primjenom sveobuhvatne edukacije, stručnog osposobljavanja, programa obuke i infrastrukture koja podržava zajedničke aktivnosti mladih

Tematski prioritet 7: Podsticanje lokalne i regionalne uprave, unapređenje kapaciteta za planiranje i administrativnih kapaciteta lokalnih i regionalnih vlasti

Tematski prioritet 8: Jačanje konkurentnosti, poslovnog okruženja i razvoj malih i srednjih preduzeća, trgovine i ulaganja, između ostalog, kroz promociju i podršku preduzetništva, posebno malih i srednjih preduzeća, razvoj lokalnog prekograničnog tržišta i internacionalizacija (TP8)

Tematski prioritet 9: Podsticanje istraživanja, tehnološkog razvoja, inovacija i digitalnih tehnologija

Operacionalizacija finansijske podrške zasniva se na potpisivanju Finansijskog sporazuma između Komisije idržave korisnice Ipe II na jednogodišnjem ili višegodišnjem nivou.