Glavni pregovarač sa Evropskom unijom Predrag Zenović u intervju za Dan kaže da je Crna Gora na dobrom putu da postane članica Evropske unije, a dobijanje pozitivnog IBAR-a predstavlja ključni korak u tom procesu.
– Međutim, mislim da uspješna priča o Crnoj Gori može biti važna i za Evropsku uniju, jer potvrđuje da je proces proširenja, kao najjači spoljnopolitički alat EU, i dalje živ nakon decenije zastoja i da je taj proces i dalje meritoran. Evropska unija je zajednica vrijednosti, prava i principa – ona nije samo geopolitička realnost. Zato je važno da proces u svom daljem toku bude zasnovan na učincima i zaslugama u procesu reformi – kaže Zenović u intervjuu za “Dan”.
On ističe da je Crna Gora svijetla evropska priča i moramo dati sve od sebe da to i ostane, a konačan ishod zavisi isključivo od naše sposobnosti i odlučnosti da završimo posljednji dio ovog procesa, koji je veoma dugo trajao i bio prilično zahtjevan, posebno za administraciju, koja je nosila najveće breme – poglavlje po poglavlje, mjerilo po mjerilo.
– Politička stabilnost je ključna za napredak u procesu evropskih integracija. Iako su političke dinamike normalne u svakoj demokratiji, posebno u onima koje Lajphart naziva konsensualnim, koje zavise od koalicionih aranžmana, one ne smiju ugroziti naš put ka EU. Konsenzus o evropskoj budućnosti Crne Gore mora biti iznad političkih podjela. To je iskustvo svih država članica – bez evropskog konsenzusa nema članstva. Demokratska politička borba je, naravno, legitimna, ali ona ne smije dovesti do destabilizacije izvršne vlasti i usporavanja reformi. Institucije i administrativni aparat moraju biti imuni na političke dinamike – to je cilj evropskog puta. Naša najveća odgovornost je da održimo političku stabilnost i fokusiramo se na postizanje ciljeva evropskih integracija.
Odrađen je veliki posao koji je Vama, kao glavnom pregovaraču, omogućio da sa argumentima izađete pred evropske partnere. Ipak, usvojeno je 12 tzv. IBAR zakona, od kojih je predsjednik Crne Gore dva vratio Skupštini na ponovno razmatranje. Da li će, nakon što dobijemo “štrik” od EU i za te zakone, doći do njihovog ponovnog razmatranja od strane Venecijanske komisije i Evropske komisije zbog moguće nesaglasnosti sa našim Ustavom?
– U pitanju je 12 zakona za nepuno pola godine, osam esencijalnih za funkcionisanje pravosudnog i tužilačkog sistema, medijski zakoni, te sistemski zakoni u oblasti korupcije i konfiskacije. To je ogroman poduhvat u prvom redu službenika Ministarstva pravde i Ministarstva kulture i medija. Ti zakoni su dobili saglasnost Venecijanske komisije i Evropske komisije i prošli test domaćeg pravnog sistema. Nakon dobijanja pozitivnog IBAR-a, svi usvojeni zakoni biće pažljivo analizirani kako bi se osiguralo da su u potpunosti usklađeni sa našim Ustavom i evropskim standardima. Ustavni sud tu ima svoje jasne nadležnosti. Ako se pojave bilo kakva neslaganja, zakoni će biti ponovo razmatrani, uz moguću konsultaciju sa Venecijanskom komisijom i Evropskom komisijom. Naš cilj je da svi zakoni budu u skladu sa najboljim pravnim standardom i praksama i da unaprijede vladavinu prava u Crnoj Gori.
Šta nas očekuje nakon dobijanja pozitivnog IBAR-a?
– Dobijanje pozitivnog IBAR-a, prema Novoj metodologiji iz 2020. godine, omogućava nam da pređemo na sljedeću fazu procesa – na zatvaranje preostalih poglavlja. Takođe, nakon dobijanja pozitivnog IBAR-a dobićemo i završna mjerila za pregovaračka poglavlja 23 i 24. To će zahtijevati intenzivan rad i koordinaciju svih relevantnih institucija kako bismo osigurali da ispunimo sve neophodne kriterijume. Moramo pripremiti mape puta za svako poglavlje i nastaviti sa reformama u oblastima kao što su poljoprivreda, energetika, saobraćaj, životna sredina, socijalna politika i druge. Iskoristićemo mađarsko predsjedavanje EU, koje počinje 1. jula i traje do kraja godine, i njihovu naklonjenost politici proširenja na Zapadni Balkan, da pripremimo i zatvorimo što više pregovaračkih poglavlja. Sada je ključno je da zadržimo tempo i posvećenost cilju i da iskoristimo ovaj prozor mogućnosti.
Kakva je pozicija Crne Gore nakon evropskih izbora? Bolja ili gora, ili to uopšte ne utiče na naš evropski put?
– Pozicija Crne Gore nakon evropskih izbora ostaje stabilna, ali politička i geopolitička dešavanja u Evropi mogu uticati na dinamiku procesa proširenja. Dakle, proces pristupanja je meritoran proces usaglašavanja sa pravnom tekovinom, ali politika i geopolitika određuju njegovu brzinu. Države članice i Evropski parlament mogu svojim stavovima i politikama ubrzati ili usporiti naš put ka članstvu, ali, suštinski, proces pregovora sa Evropskom komisijom ostaje isti: moramo ispuniti sva pravila, kriterijume i standarde. Evropski izbori su pokazali da krajnja desnica neznatno raste, ali ne u istočnom krilu zajednice, gdje su je neki očekivali. Ostaje razjedinjena i nesložna oko velikog broja pitanja, dakle, neće naći svoju jasnu političku artikulaciju. Ne mislim da će se promijeniti odnos prema proširenju, a posebno ne prema Zapadnom Balkanu. Ovaj prostor istorijski, politički i geostrateški pripada Evropskoj uniji i to saznanje, uvjeren sam, dijele svi relevantni politički akteri u regionu. U Crnoj Gori ne postoje političke partije sa antievropskim diskursom, civilno društvo je snažno proevropski orijentisano, a građani u velikom procentu podržavaju pristupanje EU. Na taj način evropskoj paleti političkih ideja sjutra možemo dodati najljepše valere evrooptimizma, sličnog onoma koji su prije 20 godina u velikom proširenju donijele istočne članice Unije. Evropska ideja mora se živi, ali i da se stalno oživljava novom snagom, novim poletom i idejom da gradimo našu zajedničku evropsku budućnost. Crna Gora će toj ideji dati svoj doprinos.
U posljednje vrijeme sa Hrvatskom imamo nekih neriješenih pitanja. Uz ranije sporove oko granice na Prevlaci i vlasništva nad brodom “Jadran”, dobili smo protestnu notu i zbog najavljenog usvajanja rezolucije o Jasenovcu.
Održavanje dobrih odnosa sa susjednim zemljama je od ključnog značaja za naš evropski put i jedan je od najvažnijih aspekata naše spoljne politike. Iako postoje neka neriješena pitanja s Hrvatskom, vjerujem da će dijalog i diplomatski napori doprinijeti njihovom rješavanju. Međunarodno pravo i međunarodni odnosi imaju cijeli dijapazon alatki za rješavanje otvorenih pitanja. Suočavanje s prošlošću i njegovanje kulture sjećanja bitni su za pomirenje, ali ta pitanja treba otvarati u dobroj vjeri, poštovanju i dobrosusjedskom duhu. Države članice koje su prošle isti put koji mi sada prolazimo imale su sljedeći princip: bilateralna pitanja rješavati zasebno i odvojiti ih od procesa evropske integracije. Zato je važno da nastavimo da gradimo dobrosusjedske odnose, ojačamo diplomatske kanale u vremenu pred nama i oslobodimo pregovarački proces mogućih otvorenih pitanja.
DNEVNE NOVINE DAN
