Pojedini evropski tink-tankovi zamjerali su posljednjih godina Evropskoj komisiji na pretjeranoj hermetičnosti i nedovoljno razumljivom jeziku izvještaja o napretku zemalja kandidata i potencijalnih kandidata za članstvo u Evropskoj uniji, prigovarajući da ocjene iz ovih izvještaja ne sadrže metodološku konzistentnost i ne upućuju dovoljno jasno na pravac reformi koje je potrebno preduzeti u cilju daljeg napretka zemalja u usvajanju evropskih standarda.
Ovogodišnji izvještaji Evropske komisije o zemaljama Zapadnog Balkana i Turskoj, međutim, sadrže značajnu metodološku novinu. Uveden je jedinstven pristup mjerenju ostvarenog napretka, odnosno jedinstven sistem kvalitativnih ocjena nivoa napretka koji zemlje proširenja ostvaruju u ispunjavanju uslova za članstvo u pojedinim sektorskim politikama.
Po prvi put ove godine, EK je ponudila uporedive ocjene napretka u zemljama proširenja, ocjenjujući kako napredak u prethodnih 12 mjeseci, tako i ukupnu spremnost zemlje za članstvo. Za ocjenu stepena napretka u toku izvještajnog perioda korišćena je sljedeća gradacija: (1) Nazadovanje (Backsliding); (2) Bez napretka (No progress); (3) Određeni napredak (Some progress); (4) Dobar napredak (Good progress); (5) Veoma dobar napredak (Very good progress). Sa druge strane, za ukupnu spremnost zemlje za članstvo dodjeljivane su ocjene: (1) Rana faza (Early stage); (2) Određeni nivo pripremljenosti (Some level of preparation); (3) Umjereni nivo pripremljenosti (Moderately prepared); (4) Dobar nivo pripremljenosti (Good level of preparation); (5) Napredni nivo (Well advanced).
Uvođenjem nove metodologije izvještavanja, Evropska komisija je željela da pruži konkretne smjernice za dalje reforme u pregovaračkim poglavljima, ali i da nalaze iz izvještaja učini razumljivijim opštoj javnosti i na taj način pokrene širu društvenu debatu o integracionom procesu. Ovim je sužen prostor za različita politička tumačenja birokratskih formulacija i omogućeno da se upoređuje napredak među državama proširenja.
Međutim, kritičari ovog pristupa izražavali su zabrinutost da bi upoređivanje zemalja moglo stvoriti atmosferu konkurencije i rivalstva, u procesu koji upućuje na unapređenje odnosa i saradnju među državama kao jedan od osnovnih uslova napretka. Iz tog razloga, EK je odustala od prvobitne ideje da zemlje rangira po spremnosti u određenim ključnim oblastima, poput pravosuđa, slobode izražavanja, borbe protiv korupcije, borbe protiv organizovanog kriminala, javne uprave i pregovaračkih poglavlja Javne nabavke, Statistika i Finansijska kontrola. Međutim, jedinstvena metodologija ocjenjivanja u ovim i ostalim oblastima ipak ostavlja mogućnost da svaka zemlja uporedi svoj napredak sa ostalim zemljama proširenja.
Nova Strategija proširenja EU
Uz izvještaje o zemljama proširenja, EK je takođe donijela i Strategiju proširenja EU koja pokriva period do kraja mandata aktuelne Komisije, uz intenciju da ovaj strateški pristup bude ažuriran i konkretizovan kroz godišnje strateške dokumente.
Ovaj srednjeročni strateški dokument afirmiše politiku proširenja kao investiciju u mir, bezbjednost i stabilnost u Evropi i proces koji doprinosi razvoju ekonomije i trgovine na obostranu korist EU i država proširenja. Navodi se da perspektiva članstva u EU ima veliki transformativni uticaj na države kandidate,
podstičući pozitivne demokratske, političke, ekonomske i društvene promjene. Ponavlja se, međutim, stav predsjednika EK Žan Klod Junkera da nijedna država neće biti spremna za pristupanje EU do kraja mandata aktuelne Komisije.
Nova Strategija proširenja reafirmiše princip po kojem se politika proširenja EU prioritetno fokusira na oblasti koje su najvećeg značaja za usvajanje i dosljednu primjenu evropskih standarda i vrijednosti, poput vladavine prava, osnovnih prava, snaženja demokratskih institucija, uključujući i reformu javne uprave, kao i ekonomski razvoj i konkurentnost.
Vuk Vujnović, Misija Crne Gore pri Evropskoj uniji
Tekst je objavljen u časopisu “Diplomarius” koji izdaje Ministarstvo vanjskih poslova i evropskih integracija