Ciljevi ZPP se mogu ostvariti kroz dva stuba. Prvi stub se odnosi na direktna plaćanja i zajedničku organizaciju tržišta, a drugi na politiku ruralnog razvoja. Direktna plaćanja čine najveću stavku troškova ZPP-a i njihova osnovna svrha je da podrže poljoprivredna gazdinstva, te omoguće stabilnost zajedničkog tržišta sa uniformnim uslovima za plasman poljoprivrednih proizvoda na tržište Unije. Politika ruralnog razvoja kroz podršku ekonomskih aktivnosti u ruralnim područjima ima za cilj poboljšanje kvaliteta života, kako sa ekonomskog, tako i sa društvenog aspekta. Mjere prvog stuba integralno se finansiraju iz zajedničkog budžeta Evropske unije i sredstva se isplaćuju farmerima u punom iznosu (osim određenih mjera u okviru zajedničke organizacije tržišta), dok za drugi stub važi princip kofinansiranja iz nacionalnih budžeta. Pravna tekovina EU u oblasti poljoprivrede takođe uključuje organsku proizvodnju i politiku kvaliteta.

Za pravilno sprovođenje ZPP-a neophodno je ispuniti brojne zahtjeve. Za prvi stub neophodno je uspostavljanje neophodne infrastrukture, jačanje postojećih i osnivanje novih administrativnih struktura kao što su: funkcionalna Agencija za plaćanje koja će da prima i provjerava zahtjeve, vrši plaćanja, omogući ispravno podnošenje dokumenata u formi koju zahtjeva EU, da vodi evidenciju o plaćanjima i o obavljenim kontrolama, Integrisani sistem administracije i kontrole (IACS/IAKS) koji predstavlja kompjuterizovanu bazu podataka, sistem identifikacije poljoprivrednih parcela, sistem za identifikaciju i registraciju životinja kao i registe gazdinstava, Mrežu računovodstvenih podataka na farmama (FADN) kao tijelo odgovorno za odabir gazdinstava sa koje se sakupljaju podaci kao i Organizacije proizvođača koje se formiraju na inicijativu proizvođača i djeluju u skladu sa EU propisima te administracija za efikasnu primjenu EU propisa.

Za drugi stub, neophodno je imati efikasnu administraciju koja će osigurati primjenu pravila u sprovođenju mjera ruralnog razvoja, te procjenu efikasnosti i kvaliteta sprovođenja politike ruralnog razvoja. Osim toga, neophodno je obezbijediti identifikaciju potreba ruralnih područja, izradu, primjenu i upravljanje programima, monitoring, izvještavanje, kontrolu i vrednovanje programa i mjera u okviru istih.

Kako bi prethodno navedeno bilo ispunjeno administracija mora biti u skladu sa zahtjevima EU, a mora se osigurati učešće regionalnih i lokalnih vlasti kao i svih ostalih partnera.

U toku pregovora država se pripema za efikasno sprovođenje ZPP koja ima za cilj da osigura stabilno snadbijevanje kvalitetnom, bezbjednom hranom za stanovništvo po pristupačnim cijenama i odgovarajuće prihode za poljoprivrednike, čime se podstiče modernizacija i razvoj poljoprivredne proizvodnje. Po ulasku u EU, cijene poljoprivrednih proizvoda će biti izjednačene s cijenama u EU, a proizvođači će postati korisnici subvencija EU.

Da bi vršila navedene funkcije, administracija mora da ispunjava propise EU i da obezbijedi učešće regionalnih i lokalnih vlasti, kao i svih socijalnih partnera.

Kada je otvoreno poglavlje?

Pregovaračko poglavlje 11 – Poljoprivreda i ruralni razvoj je otvoreno na Međuvladinoj konferenciji održanoj 13. decembra 2016. godine u Briselu.

Početna mjerila?

Crna Gora je u poglavlju 11 imala jedno početno mjerilo:

Crna Gora predstavlja Komisiji sveobuhvatnu nacionalnu strategiju o poljoprivredi i ruralnom razvoju zajedno sa Akcionim planom koji služi kao osnova za prenošenje, sprovođenje i izvršavanje pravne tekovine. Akcionim planom, između ostalog, uključen je razvoj sistema identifikacije poljoprivrednih parcela i jedinstvenog identifikacionog sistema za poljoprivrednike u cilju pripreme za upravljanje i kontrolu poljoprivrednih plaćanja.

Vlada Crne Gore je 25. juna 2015. donijela nacionalnu Strategiju za razvoj poljoprivrede i ruralnih područja, uključujući i Akcioni plan za usklađivanje s pravnom tekovinom Evropske unije i time ispunila početno mjerilo.

Mjerila za zatvaranje?

U okviru pregovaračkog poglavlja 11, Crna Gora ima obavezu da ispuni sledeća završna mjerila:

1. Neophodno je da Crna Gora podnese implementacioni plan za uspostavljanje Integrisanog administrativnog i kontrolnog sistema (IAKS), koji će biti u potpunosti operativan do dana pristupanja. Plan mora obuhvatiti sve buduće akcije neophodne radi potpunog uspostavljanja svakog pojedinog dijela sistema i njihove međusobne integracije, uključujući prezentaciju trenutnog stanja, buduće ciljeve s jasnim vremenskim rokovima realizacije, plan donošenja zakonodavstva koje nedostaje, precizne proračune neophodnih budžetskih sredstava i ljudskih kapaciteta, kao i identifikaciju mogućih nedostataka, s predlogom odgovarajućih rješenja. Crna Gora mora pokazati zadovoljavajući napredak u osnivanja IAKS-a, uključujući i uspostavljanje Sistema identifikacije zemljišnih parcela (LPIS).

2. Neophodno je da Crna Gora podnese implementacioni plan za uspostavljanje Agencije za plaćanje, koja će biti u potpunosti operativna do datuma pristupanja. Uzimajući u obzir standarde u pogledu nezavisnosti, pouzdanosti, odgovornosti i ispravnoga finansijskog poslovanja, plan treba sadržati prikaz trenutnog stanja, buduće ciljeve s jasnim vremenskim rokovima realizacije, plan donošenja zakonodavstva koje nedostaje, precizne proračune neophodnih budžetskih sredstava i ljudskih kapaciteta, uključujući i planove obuka, kao i identifikaciju mogućih nedostataka, s predlogom odgovarajućih rješenja. Crna Gora mora pokazati zadovoljavajući napredak u osnivanju Agencije za plaćanje.

Koje su aktivnosti u narednom periodu?

Imajući u vidu da je IAKS u direktnoj vezi sa uspostavljanjem Agencije za plaćanje, uz sugestiju Evropske komisije (EK) ova dva mjerila posmatramo kao jedno te u cilju ispunjenja Crna Gora priprema jedan Akcioni dokument za uspostavljanje IAKS-a i Agencije za plaćanje koji će biti u potpunosti operativni na dan pristupanja, a čije usvajanje se očekuje u narednom periodu. Pored toga, Crna Gora ulaže napore u uspostavljanje neophodne infrastrukture, te jačanje administrativnih kapaciteta kako u Direktoratu za plaćanja – budućoj Agenciji za plaćanje, tako i uopšteno u Ministarstvu poljoprivrede i ruralnog razvoja.

Institucije /organizacije koje učestvuju u pregovaračkoj grupi?

Pregovarač za poglavlje 11, kao i šef Radne grupe 11 su iz Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja Crne Gore, dok je kontakt osoba za Radnu grupu 11 iz Kancelarije za evropske integracije.

Pored predstavnika Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, kao članovi radne grupe za PP11 su predstavnici sledećih organa i organizacija: Skupština Crne Gore, Ministarstvo finansija, Ministarstvo prosvjete, Ministarstvo javne uprave, Ministarstvo rada i socijalnog staranja, Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove, Uprava carina, Privredna komora Crne Gore, Investiciono razvojni fond Crne Gore, Uprava za statistiku – Monstat, Biotehnički fakultet Univerziteta Crne Gore, Fakultet za prehrambenu tehnologiju, bezbjednost hrane i ekologiju Univerziteta Donja Gorica, Unija poslodavaca Crne Gore, Monteorganica DOO, Unija stočara sjevera Crne Gore, NVO Centar za razvoj agrara, NVO Centar za ruralni razvoj, NVO Maslinarsko društvo Boka, NVO Crnogorski savez malinara, Nacionalno udruženje Organic Montenegro, Nacionalno udruženje vinogradara i vinara Crne Gore, Zajednica opština Crne Gore, Savez pčelarskih organizacija, Udruženje kozara i ovčara Montecapra, Udruženje proizvođača duvana i Društvo maslinara Bar.

Koja je korist za Crnu Goru od ovog poglavlja?

Članstvom u EU proizvođači dobijaju veću podršku i stabilnost tržišta. Jedna od osnovnih karakteristika ZPP je finansiranje u sedmogodišnjem periodu, s tačno utvrđenim iznosima subvencija potencijalnim korisnicima. Na ovaj način svi učesnici u procesu proizvodnje, prerade i plasmana hrane imaju stabilnost u poljoprivrednoj politici. Svaki poljoprivrednik će biti upoznat s iznosom/visinom sredstava na koji može godišnje da računa i na osnovu toga može slobodno planirati kako će uložiti sredstva.

EU model će biti podsticajan za crnogorsku poljoprivredu, jer postoje mehanizmi za podršku malim gazdinstvima. Takođe, treba naglasiti da EU ne ograničava razvoj i povećanje proizvodnje kako se u javnosti može čuti već višestruko podržava konkuretnost proizvođača i uvođenje EU standarda, uz istovremeno insistiranje na regionalnim specifičnostima.