U oblasti crnogorskog privrednog prava, o kojem su pregovori sa EU otvoreni u decembru 2013, u toku su velike promjene i pored toga što je, po ocjeni Evropske komisije, ostvaren visok stepen usklađenosti kazao je u intervjuu za Pobjedu Goran Nikolić, načelnik u Ministarstvu ekonomije i šef Radne grupe za poglavlje 6 Privredno pravo.
“Zakon o privrednim društvima, koji je ključni, u velikoj mjeri je usklađen sa pravnom tekovinom EU, ali se u narednom periodu očekuje donošenje novog zakona. Do kraja godine planirano je donošenje i drugih zakona o računovodstvu, o reviziji, o tržištu kapitala, kao i Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o preuzimanju akcionarskih društava”, kaže Nikolić.
POBJEDA: Koje konkretno promjene se očekuju u oblasti privrednog prava?
NIKOLIĆ: Na javnoj raspravi su već bili Zakon o računovodstvu, Zakon o reviziji, Zakon o tržištu kapitala i Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o preuzimanju akcionarskih društava. Zakon o privrednim društvima, kojim je zamijenjen Zakon o preduzećima, donijet je 2002. godine. Više puta je dopunjavan, pa se prirodno nametnula potreba da se uradi novi zakon koji će eliminisati određene nedorečenosti, unaprijediti postojeću normativu, zadržati sve ono što je naša praksa potvrdila kao dobro, ispoštovati direktive EU i uvesti neke nove mogućnosti u kontroli i upravljanju privrednim društvima. U zadnjem kvartalu ove godine očekujemo da bude urađen nacrt novog zakona. Dalje aktivnosti na usklađivanju zahtijevaju i uvođenje odredbi koje su specifičnosti pravne tekovine EU.
POBJEDA: Koliko posla predstoji da bi se postigla neophodna potpuna usaglašenost sa evropskim zakonodavstvom?
NIKOLIĆ: Privredno pravo odnosi se na osnivanje, funkcionisanje i kontrolu finansijskog poslovanja privrednih društava u državama članicama EU. Obuhvata dva dijela: pravo privrednih društava u užem smislu i računovodstvo i reviziju. Posljednjim izmjenama i dopunama Zakona o privrednim društvima, koji je usvojen u julu 2011, željelo se ostvariti
– podsticanje preduzetništva jednostavnijom procedurom registracije i usaglašavanje sa direktivama EU uz primjenu najbolje međunarodne prakse. Zakon je prošao sve neophodne procedure i dobio pozitivnu ocjenu EK. Uzimajući sve u obzir smatramo da je Zakon o privrednim društvima u velikoj mjeri usklađen sa pravnom tekovinom EU. Zakon o preuzimanju privrednih društava, Zakon o hartijama od vrijednosti, Zakon o računovodstvu i reviziji, takođe su u velikoj mjeri usklađeni sa propisima EU, ali će morati da pretrpe promjene kako bi se postigla potpuna usaglašenost. Područje računovodstva i revizije uključuje uspostavljanje sistema provjere kvaliteta rada revizorske struke idjelotvornog sistema javnog nadzora nad njenim radom uopšte, sistema javnog objavljivanja godišnjih finansijskih izvještaja, kao i uspostavljanje i dosljednu primjenu međunarodnih standarda finansijskog
POBJEDA: Kako oblast privrednog prava Crne Gore ocjenjuje EU?
NIKOLIĆ: Crna Gora je već ostvarila visok stepen usklađenosti u ovoj oblasti. Nema dileme da napor koji smo do sada uložili nedvosmisleno govori u prilog spoznaji da je za Crnu Goru integracija u EU prirodan proces, bolje reći put koji nema alternative i po tom osnovu je na nacionalnom nivou uspostavljen dosta snažan društveni konsenzus. To je prepoznala i Evropska komisija koja je ocijenila da je Crna Gora postigla dobar nivo usklađenosti u oblasti privrednog prava. Crna Gora je u ovom poglavlju otvorila pre govore decembra 2013. godine, što je potvrda dobrog rada u prethodnom periodu. Na nama je da i dalje svesrdno i kvalitetno radimo, jer vođenje pristupnih pregovora u okviru ovog poglavlja, za nas predstavlja veoma važnu fazu ovog procesa. Smatramo da od našeg pristupa i konačnog ishoda te faze implementacije, usklađenog sa pravnim tekovinama EU, zavisi ne samo uvažavanje i prihvatanje evropskog duha i kulture u svim sferama društvenog života, nego i kompletna ekonomska nadogradnja društva u kome se kao krajnji cilj nameće boljitak za sve građane Crne Gore.
POBJEDA: Privrednici se često žale i na duge postupke u sudovima i na neizvršavanje ili sporo izvršavanje?
NIKOLIĆ: Privrednici se najčešće žale na dugo trajanje stečajnih postupaka, pa samim tim i duge postupke u sudovima i nemogućnosti naplate svojih potraživanja. U toku sprovođenja Zakona o stečaju pokazalo se da je neophodno izvršiti izmjene pojedinih odredbi ovog propisa. Iako je postojeći Zakon o stečaju dobar, neki djelovi su morali da pretrpe određene izmjene i unaprijede se kako bi se poboljšao stečajni postupak i osigurala efikasnost i ekonomičnost u brzini sprovođenja stečajnog postupka.
POBJEDA: Akcionari u Crnoj Gori često se žale da su im prava uskraćena. Koliko se ovdašnje pravo u ovoj oblasti razlikuje od evropskog?
NIKOLIĆ: Aktuelnim Zakonom o privrednim društvima se uređuje niz imovinskih i neimovinskih prava akcionara. Puno se uradilo na povećanju prava manjinskih akcionara, kako u dijelu informisanosti i transparentnosti o svim aspektima rada društva (obaveza dostavljanja relevantnih informacija određenim institucijama, obavezan vebsajt), tako i u dijelu učešća u odlučivanju i upravljanju društvom (smanjen procenat za kandidovanje za člana odbora direktora, elektronsko učešće na skupštinama).
POBJEDA: Čest je slučaj da se ne poštuje obaveza objavljivanja finansijskih revizorskih izvještaja. Kada će se to dovesti u red?
NIKOLIĆ: Područje računovodstva i revizije uključuje uspostavljanje sistema provjere kvaliteta rada revizorske struke i djelotvornog sistema javnog nadzora nad njenim radom uopšte, sistema javnog objavljivanja go dišnjih finansijskih izvještaja, kao i uspostavljanje i dosljednu primjenu međunarodnih standarda finansijskog izvještavanja. Ovaj segment ostvariće i direktan uticaj na strukturu organa pojedinih vrsta društava kapitala u Crnoj Gori, kroz obavezu uvođenja odbora za reviziju, organa zaduženog za sprovođenje interne kontrole finansijskog poslovanja. Novi zakon o računovodstvu i zakon o reviziji će biti značajni za rješavanje ovih pitanja, a za pitanje standarda finansijskog izvještavanja značajni će biti i određeni podzakonski propisi za čije je donošenje nadležan regulator KHOV.
POBJEDA: Žalbe su česte i na netransparentnost, “friziranje” podataka u finansijskim izvještajima. Kako to popraviti?
NIKOLIĆ: Predstoji nam usvajanje novog zakona o računovodstvu i novog zakona o reviziji, čime će se dodatno uskladiti zakonodavstvo u oblasti finansijskog izvještavanja. To se posebno odnosi na obavezu objavljivanja finansijskih izvještaja na internet stranici svakog pravnog lica. Kao obaveza stoji i osnivanje nezavisnog tijela za kontrolu rada revizora, čime će se zaokružiti sistem unapređenja transparentnosti poslovanja privrednih subjekata. Dodatno će se transparentnost poboljšati usvajanjem zakona o tržištu kapitala.
Osnivanje firme za euro je evropski standard
POBJEDA: Firme koje se osnivaju za euro, nagomilaju obaveze i dugove, bankrotiraju i niko od povjerilaca ne može da se naplati. Na taj način se širi krug nelikvidnosti. Koliko su propisi iz ovog dijela usaglašeni sa EU?
NIKOLIĆ: Osnivanje privrednog društva za jedan euro, osim za akcionarsko društvo, je pravna tekovina EU i drugih razvijenih zemalja. Kada ta odredba ne bi postojala ili kad bi taj iznos bio značajno veći, smatralo bi se jednom od biznis barijera. Borba protiv nesavjesnog i nezakonitog načina rada i poslovanja ne može se spriječiti uvećanjem osnivačkog kapitala, već dosljednom primjenom svih zakona kojima se ta oblast reguliše. Transparentnost rada i poslovanja, kao i pravovremeno objavljivanje relevantnih podataka i njihova tačnost značajno će smanjiti nagomilavanje obaveza i najvećim dijelom spriječiti da i firme koje posluju sa lošim firmama na kraju podijele njihovu sudbinu.
Garantovanje imovinom bila bi najveća barijera
POBJEDA: U posljednje vrijeme se u javnosti pominje da bi trebalo uvesti normu garantovanja imovinom vlasnika preduzeća?
NIKOLIĆ: Takva norma bi bila jedna od najvećih biznis barijera, jer bi u potpunosti eliminisala sve koji nemaju svoju imovinu ili makar ne u onoj vrijednosti koja bi pokrivala vrijednost obaveza zbog kojih bi eventualno bilo potrebe da se potražioci naplate. Garantovanje sopstvenom imovinom je predviđeno samo za preduzetnike, koji su specifičan oblik obavljanja privredne djelatnosti. Dodatno, postoje kaznene odredbe u zakonu za člana ili akcionara, ukoliko zloupotrijebi društvo u namjeri da postigne zakonom nedozvoljene ciljeve, postupajući sa imovinom društva kao da je njegova lična imovina, nezakonito raspolaže imovinom u namjeri da sebi ili trećem licu pribavi protivpravnu imovinsku korist.
Dva tipa nadnacionalne firme
POBJEDA: U kojem dijelu privredno pravo nije uopšte usaglašeno sa EU zakonodavstvom?
NIKOLIĆ: Oblast koja nije usaglašena sa evropskom legislativom, a koja nije ni bila dio crnogorskog zakonodavstva, je prekogranično spajanje privrednih društava. Novim zakonom o privrednim društvima će se i ta oblast normirati ili će se uraditi posebni propisi. Pravo privrednih društava obuhvata i pravila sadržana u uredbi o statutu evropskog društva i uredbi o evropskom ekonomskom interesnom udruženju. Danom ulaska Crne Gore u EU ,,obogatićemo” naše zakonodavstvo sa još dva tipa privrednog društva čija su imena sadržana u nazivima ovih uredbi. Njihovim uvođenjem omogućiće se svim zainteresovanim (fizičkim i pravnim) licima, posebno onima koji dolaze sa teritorije drugih država članica EU, ostvarivanje prednosti koje ta dva nadnacionalna oblika društva omogućuju pri prekograničnom ekonomskom djelovanju. Značajna prednost ovih formi obavljanja privredne djelatnosti je i jednostavan prenos sjedišta društva iz jedne članice u drugu, bez likvidacije društva u jednoj i ponovne registracije u drugoj državi članici.